Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:
- jest niezdolny do pracy,
- ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,
- niezdolność do pracy powstała w określonych ustawą okresach składkowych (okres zatrudnienia, okres ubezpieczenia) i nieskładkowych (np. w okresie pobierania zasiłku chorobowego lub opiekuńczego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Oceny niezdolności do pracy dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Lekarz orzecznik ocenia niezdolność do pracy, jej stopień a także dokonuje ustaleń dotyczących:
- daty powstania niezdolności do pracy,
- trwałości lub przewidywanego okresu trwania niezdolności do pracy,
- związku przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami,
- niezdolności do samodzielnej egzystencji,
- celowości przekwalifikowania zawodowego.
Od orzeczenia lekarza nie przysługuje odwołanie. Orzeczenie stanowi podstawę dla organu rentowego do wydania decyzji w sprawie świadczeń uzależnionych od stwierdzenia niezdolności do pracy

Od 1 stycznia 2005 r. weszły w życie przepisy wprowadzające dwuinstancyjność w postępowaniu orzeczniczym. Organem orzekającym w I instancji jest lekarz orzecznik ZUS, natomiast w II instancji orzekają komisje lekarskie Zakładu. Od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS osobie zainteresowanej przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu do komisji lekarskiej Zakładu w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia. Sprzeciw można wnieść za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej. Prawo wniesienia sprzeciwu przysługuje od orzeczenia lekarza orzecznika wydanego po 31 grudnia 2004 r.(www.zus.pl). Od decyzji w sprawie renty przysługuje ci prawo wniesienia odwołania do sądu okręgowego - sądu pracy i ubezpieczeń społecznych właściwego ze względu na miejsce zamieszkania świadczeniobiorcy w ciągu 30 dni od doręczenia decyzji. Jeżeli organ rentowy uzna twoje odwołanie za słuszne, zmienia decyzję. Jeżeli odwołanie nie zostało uwzględnione, ZUS przekazuje sprawę nie później niż w terminie 30 dni do sądu wraz z uzasadnieniem.
Jeżeli w odwołaniu od decyzji organu rentowego wskazano nowe okoliczności dotyczące niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do którego nie wniesiono sprzeciwu lub po dniu wydania orzeczenia komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych organ rentowy nie przekazuje odwołania do sądu, lecz kieruje sprawę do lekarza orzecznika do ponownego rozpatrzenia. W tym przypadku organ rentowy, wydając nową decyzję, uchyla jednocześnie poprzednią decyzję. Od nowej decyzji przysługuje odwołanie do sądu.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Więcej o emeryturach i rentach: www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/5083