Charakter narodowy kształtują warunki geograficzne, klimatyczne, układy społeczne, ekonomiczne i polityczne. Gdy mówimy o charakterze narodowym Polaków, mamy zwykle na myśli zalety i wady szlachty polskiej, pomijamy zaś dwa pozostałe stany: mieszczan i chłopów. Jeśli chcemy oceniać nasz charakter narodowy, musimy przede wszystkim odnieść się do wielu jego cech w następujących epokach dziejowych: piastowskiej, jagiellońskiej, elekcyjnej, rozbiorów, w okresie pełnej suwerenności II Rzeczypospolitej, II wojnie światowej oraz w PRL. Zauważymy wówczas, że wiele cech nie zmieniło się do dnia dzisiejszego, ale zaobserwujemy też istotne zmiany w charakterze narodowym, jakie dokonały się pod wpływem wydarzeń historycznych